Toespraak bij de onthulling van het monument voor de Biesboschboeren in Drimmelen op 3 mei 2017

Wij staan hier in feite decennia te laat, maar toch. Wij staan hier voor een eerbetoon voor al die Brabantse boeren in de Biesbosch die tijdens de Tweede Wereldoorlog voor de medemens hun leven in de waagschaal stelden.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er ongeveer 25 boerenbedrijven in de Biesbosch, waarvan vele eigenaren met gevaar voor eigen leven verzetswerk pleegden. Zo hebben veel onderduikers kunnen overleven dankzij de hulp van die boeren. Onderduikers, onder wie voortvluchtige joden en verzetsmensen en jonge mannen die de verplichte Arbeitseinsatz ontdoken. Die boeren en hun gezinnen liepen door de onderduikers groot gevaar. Op het verlenen van onderdak aan onderduikers stond bij ontdekking immers de doodstraf. De Duitsers hebben enkele razzia’’s gehouden, waarbij de boeren ook gevaar liepen gearresteerd te worden. Verder kregen ze te maken met inkwartiering, met Duitse soldaten als ongenode gasten die geen enkele rekening hielden met de boeren en hun gezinnen.

Verzetsgroepen namen 75 Duitse militairen krijgsgevangen, die werden opgesloten in twee in de Biesbosch verscholen binnenschepen. Biesboschboeren gaven wekenlang voedsel aan de bewakers van die schepen om de krijgsgevangenen in leven te houden. De Biesbosch werd in januari 1945 door Duitse troepen ontruimd wegens het verzetswerk en de hulp aan onderduikers door de boeren. Binnen drie uur moesten ze vertrekken en hun boerderij achterlaten. Bij terugkeer na de bevrijding in mei 1945 troffen zij hun leeggeroofde, vernielde of verbrande boerderijen aan.

Het verhaal van de liniecrossers is bij velen bekend, over het verzet in West-Brabant zijn boeken verschenen, de positie van de Biesbosch tussen bevrijd en bezet gebied heeft al meerdere keren aandacht gekregen en de bevrijding door de Polen is op meerdere wijze opgetekend, het verhaal van de Biesboschboeren bleef te lang alleen bij enkelen bekend. Ondanks al hun behulpzaamheid en offers die de boeren hebben gebracht zijn de Brabantse boeren in de Biesbosch nooit beloond. Nooit zijn de boeren openlijk bedankt of onderscheiden voor hun verzetswerk. Dit is een grote tekortkoming. Geen lintje van hare majesteit Koningin Wilhelmina, geen dankwoordje van de overheid, geen complimenten van de toenmalige burgemeesters van Drimmelen en Werkendam. Dat het opvangen van vluchtelingen moed vergt en geen vanzelfsprekendheid is, weten wij ook uit meer recente tijden. Het had veel meer aandacht verdiend. Zelf gingen de boeren door met hun leven, bouwden hun boerenbedrijven opnieuw op, zwegen en schreven vrijwel niets op.

Daarom nu dit eerbetoon. Beter laat dan nooit. Dank aan de initiatiefnemer Rinus Rasenberg, dank aan de regio-historici Bas Zijlmans en Geke van de Merve voor hun publicaties over dit onderwerp.

In relatief korte tijd is het initiatief tot het monument voor de Brabantse Boeren van de Biesbosch werkelijkheid geworden. Iedereen die zich daar voor ingezet heeft dank ik hartelijk.